လူသားႏွင့္ ဟိတ္ ၊၊ ၊၊

ဗုဒၶ“အဘိဓမၼာ”သည္ သဘာ၀ေတာေတာင္၊ ေရေၿမ၊ မုိးေကာင္းကင္ႏွင့္၊ လူသားတစ္ဦးၿခင္း၏ ကုိယ္ကာယ ဖြဲ႔စည္းပုံ၊ စိတ္ပုိင္းဆုိင္ရာဖြဲ႔စည္း တည္ေဆာက္ထားပုံမ်ားကိုၿပဆိုသည့္ ပိဋကတ္ၿဖစ္ပါသည္၊၊

ဗုဒၶအဘိဓမၼာတြင္ ေဟတု=ဟိတ္ (၆)မ်ဳိးရွိေၾကာင္း ေလ့လာရပါသည္၊၊
(၁) ေလာဘဟိတ္၊
(၂) ေဒါသဟိတ္၊
(၃) ေမာဟဟိတ္၊
(၄) အေလာဘဟိတ္၊
(၅) အေဒါသဟိတ္၊
(၆) အေမာဟဟိတ္တုိ႔ ၿဖစ္ပါသည္၊၊

ပ႒ာန္း(၂၄)ပစၥည္းတြင္ “ေဟတု ပစၥေယာ”ဆုိသည္မွာ အထက္ပါဟိတ္ေၿခာက္မ်ဳိးကို ဆုိလုိပါသည္၊၊ လူသား၏ဘ၀ကုိ ဟိတ္ေၿခာက္မ်ဳိးတုိ႔က ပုံေဖာ္သည္ကုိ “ေဟတုပစၥေယာ”ဟူ၍ မွတ္ယူရမည္ ၿဖစ္ပါသည္၊၊

“ေဟတု”ဟူေသာ ပါဠိေ၀ါဟာရစကားလုံးကို ၿမန္မာလို ဘာသာၿပန္ရန္ခက္ခဲေသာေၾကာင့္ ေရွးၿမန္မာ ပညာရွိတုိ႔က ပါဠိစကားလုံးကိုပင္ အသြင္ေၿပာင္း၍ “ဟိတ္”ဟူ၍သုံးႏႈံးခဲ့ၾကပါသည္၊၊

ၿမန္မာစကားတြင္ လူတစ္ေယာက္ကို “ဒီလူဟိတ္ၾကီးသည္၊ ဟန္ၾကီးသည္၊ ယၡဳေခတ္- ပဲမ်ားသည္”ဟု ေၿပာဆုိေနၾကသည္မွာ "ေဟတု"ဟူေသာ ပါဠိစကားလုံးကို ပုံစံအမ်ဳိးမ်ဳိးၿဖင့္ သုံးစြဲေနၾကၿခင္း ၿဖစ္ပါသည္၊၊

“ေဟတု”ဟူေသာ မူလပါဠိစကားလုံး၏ အနက္အဓိပၸါယ္မွာ “အေၾကာင္း”ဟူ၍ အနက္ေကာက္ရမည္ ၿဖစ္ပါသည္၊၊ အက်ဳိးတစ္စုံတရာၿဖစ္ေပၚေစရန္ၿပဳေပးသည့္ အေၾကာင္းအေထာက္အပံ့ကုိ “ေဟတု”ဟူ၍ ေခၚဆုိရပါသည္၊၊ အက်ဳိးဆိုရာတြင္ ေကာင္းက်ဳိးမ်ားအားလုံးႏွင့္၊ ဆုိးက်ဳိးမ်ားအားလုံးတုိ႔ ပါ၀င္ပါသည္၊၊

လူသား၏ပင္ကုိယ္သဘာ၀သည္ ေလာဘဟိတ္၊ ေဒါသဟိတ္၊ ေမာဟဟိတ္အေၿခခံၾကီးေလ့ရွိေၾကာင္း စာေပက်န္းဂန္အသီးသီးတြင္ ေဖာ္ၿပပါရွိသည္၊၊

"ေလာဘဟိတ္" ၾကီးၿခင္းတြင္အေၿခတည္၍ လူသားသည္ရႏုိင္သမွ်ႏွင့္၊ မရႏုိင္သမွ်ကိုပါ လုိခ်င္သည္၊၊ "ေဒါသဟိတ္" ၾကီးသၿဖင့္ တုိက္ခိုက္ၿဖက္ဆီး၊ ရန္ၿပဳလုိသည္၊၊ "ေမာဟဟိတ္" ၾကီးသၿဖင့္ တကယ့္သဘာ၀တရားတုိ႔၏ အစစ္အမွန္သေဘာကုိ မသိႏုိင္ၿဖစ္ရသည္၊၊ (ပညာမတတ္ၿဖစ္ရသည္၊၊)

ဆန္႔က်င္ဘက္စြမ္းအားစုအေနၿဖင့္ ေလာဘဟိတ္ကုိဖိႏွိပ္ႏုိင္ေသာအခါ “အေလာဘဟိတ္” ၿဖစ္ေပၚ လာရသည္၊၊ ေဒါသဟိတ္ကိုဖိႏွိပ္ႏုိင္ေသာအခါ“အေဒါသဟိတ္”ဟူ၍ ၿဖစ္ေပၚလာရသည္၊၊ ေမာဟဟိတ္ကို ဖိႏွိပ္ႏုိင္ေသာအခါ “အေမာဟဟိတ္”ဟူ၍ၿဖစ္ေပၚလာရ ပါသည္၊၊

“အေလာဘဟိတ္”လူသား၏ ႏွလုံးသားတြင္အေၿခတည္လာေသာအခါ တစ္ပါးသူကုိ ကူညီလုိစိတ္မ်ား၊ ေစာင့္ေရွာက္လုိစိတ္မ်ား၊ အလွဴေပးလုိစိတ္မ်ားေပၚထြက္လာရသည္၊၊

“အေဒါသဟိတ္”လူသား၏ႏွလုံးသားတြင္ ၿဖစ္ေပၚလာေသာအခါ လူတုိင္းအေပၚတြင္ ေလးစားလာသည္၊ ၿမတ္ႏုိးလာသည္၊ တန္ဖုိးထားလာသည္၊ ခ်စ္ခင္လာရပါသည္၊၊

“အေမာဟဟိတ္”လူသား၏ ႏွလုံးသားတြင္အေၿခတည္လာေသာအခါ ေလာကႏွင့္၊ ဘ၀တြင္ၿဖစ္ေပၚေနေသာ၊ ေရြ႔ရွားေနေသာ သဘာ၀တရားတုိ႔၏ အေသးစိတ္သဘာ၀ကို သိလာရသည္၊၊ သဘာ၀ကုိ အမွန္တုိင္းၿမင္လာေသာအခါ ပညာဟူ၍ၿဖစ္လာရပါသည္၊၊

အထက္တြင္ေဆြးေႏြးခဲ့သည္မွာ ဗုဒၶအဘိဓမၼာမွ ဟိတ္ေၿခာက္မ်ဳိး ၿဖစ္ပါသည္၊၊ ဟိတ္ေၿခာက္မ်ဳိးတြင္ လုိလားဖြယ္ဟိတ္သုံးမ်ဳိးႏွင့္၊ မလိုလားအပ္ဖြယ္ဟိတ္သုံးမ်ဳိးေပါင္းစပ္ထားသည္ကုိ သတိၿပဳမိမည္ၿဖစ္ပါသည္၊၊

လူတစ္ဦးတစ္ေယာက္တြင္ “ေလာဘဟိတ္”တစ္ခုၿဖစ္ေပၚသည္ႏွင့္ ေဒါသဟိတ္ႏွင့္ ေမာဟဟိတ္တုိ႔သည္လည္း အတူတကြၿဖစ္ေပၚလာရပါသည္၊၊ “အေလာဘဟိတ္”ၿဖစ္ေပၚသည္ႏွင့္ အေဒါသဟိတ္ႏွင့္ အေမာဟဟိတ္တုိ႔သည္လည္း အတူတကြၿဖစ္ေပၚလာရပါသည္၊၊

ဟိတ္ေၿခာက္မ်ဳိးကုိ အႏွစ္ခ်ဳပ္ေကာက္ခ်က္ခ်ေသာ္ ေလာဘဟိတ္သည္ လူသားႏွင့္ကမၻာေလာကကုိ အရုပ္ဆုိး၊ အၾကည္းတန္ေစတတ္သည့္ ဟိတ္ၿဖစ္ၿပီး၊ အေလာဘဟိတ္သည္ လူသားႏွင့္ ကမၻာေလာကကုိ သာယာလွပေစေသာ ဟိတ္ၿဖစ္သည္ဟု ဆုိလုိပါသည္၊၊

လူသားတုိ႔ေန႔စဥ္ ရင္ဆုိင္ေၿဖရွင္းေနရေသာ ဘ၀ၿပႆနာ၊ ကမၻာ့ၿပႆမ်ားကို မည္သူမည္၀ါကစသည္ဟု ပုဂၢဳိလ္တစ္ဦးၿခင္း လက္ညွဳိးထုိးေနလ်င္လုံး၀မွားယြင္းသည့္ စြပ္စြဲခ်က္ၿဖစ္ပါသည္၊၊ အမွန္မွာ ပုဂၢဳိလ္တုိ႔၏ ႏွလုံးသားတြင္တည္ရွိေနေသာ အဆုိးဟိတ္၏ မွားယြင္းေနမႈေၾကာင့္သာ ၿဖစ္ရပါသည္၊၊

ထုိအဆုိးဟိတ္ကုိသာ အေကာင္းဟိတ္အၿဖစ္သုိ႔ ၿပဳၿပင္ရယူႏိုင္လ်င္ လူသားတုိ႔၏ဘ၀သာယာမႈႏွင့္၊ ကမၻာ့ၿငိမ္းခ်မ္းေရးဟူသည္မွာ စစ္တုိက္၍ယူေနစရာမလုိေသာ အဓိကေသာ့ခ်က္ၿဖစ္ပါသည္၊၊ ဤသည္မွာ ဗုဒၶအဘိဓမၼာ၏ လူသားႏွင့္ ကမၻာ့ၿငိမ္းခ်မ္းေရးဆုိင္ရာ သင္ၾကား၊ ညြန္ၾကားခ်က္ၿဖစ္ပါသည္၊၊

အေလာဘကုိ “ဒါနဟိတ္”ဟူ၍ ေခၚရပါသည္၊၊ အေဒါသဟိတ္ကို “ေမတၱာဟိတ္”ဟူ၍ သုံးႏႈံးပါသည္၊ အေမာဟဟိတ္ကို “ပညာဟိတ္”ဟူ၍ ေခၚဆုိပါသည္၊၊ လူတြင္ ဟိတ္ေၿခာက္မ်ဳိးလည္ပတ္ ၿဖစ္ေပၚေနၿပီး၊ ဟိတ္ေၿခာက္မ်ဳိး၏အားသန္ရာကုိ လူသည္လိုက္ပါၿပဳလုပ္၊ ေဆာင္ရြက္ရသည္ဟု ဗုဒၶအဘိဓမၼာမွ သင္ၿပထားပါသည္၊၊

ဟိတ္တုိ႔၏သေဘာတရားကို ေကာင္းစြာသုံးသပ္ဆင္ၿခင္ၾကည့္လ်င္ ေလာကတြင္ၿဖစ္ေပၚေနေသာ အရာအားလုံး၏ အေၿခခံမူလကိုေကာင္းစြာ သိရွိသေဘာက်လာမည္ ၿဖစ္ပါသည္၊၊ ေကာင္းက်ဳိးမ်ား ၿဖစ္ေပၚလာလ်င္ၿဖစ္ေစ၊ ဆုိးက်ဳိးမ်ားၿဖစ္ေပၚလာသည္ၿဖစ္ေစ၊ အေၿခခံအေၾကာင္းတရားကိုသိရွိလ်င္ ေကာင္းက်ဳိးကို ေကာင္းသည္ထက္ေကာင္းေစရန္၊ ဆုိးက်ဳိးကုိ ရပ္တန္႔သြားေစရန္ လူသားအေနၿဖင့္ အားထုတ္ႏုိင္မည္ၿဖစ္သည္၊၊

လူတုိ႔၏ေန႔စဥ္ဘ၀တြင္ ေဖာ္ၿပၿပီးဟိတ္တုိ႔၏သေဘာမ်ားႏွင့္ ထုိဟိတ္တုိ႔၏အားၾကီးမႈ၊ အားသန္ရာ အေပၚတြင္အေၿခတည္၍ “ေလာဘၾကီးသူမ်ား၊ ေဒါသၾကီးသူမ်ား၊ ေတြေ၀သူမ်ားႏွင့္၊ ရက္ေရာေပးကမ္း၊ ကူညီလွဴဒါန္းတတ္သူမ်ား၊ ေမတၱာအားၾကီးသူမ်ား၊ ပညာေတာ္သူမ်ား”ဟူ၍ လူသားၿခင္းကြဲၿပား၊ ၿခားနားေနၾကၿခင္းကို အဘိဓမၼာရႈေဒါင့္မွ ေလ့လာရရွိႏိုင္ပါသည္၊၊

ဤသုိ႔ ဗုဒၶအဘိဓမၼာကို သေဘာေပါက္နားလည္လ်င္ လူသားတုိ႔တစ္ဦးႏွင့္တစ္ဦး အဆင့္အတန္း၊ စိတ္ ေနသေဘာထားမ်ား အဘယ့္ေၾကာင့္ကြာဟၾကသည္ကို လက္ခံသေဘာေပါက္လာမည္ ၿဖစ္သည္၊၊ “အေၿခခံဟိတ္မတူ၍ အဆင့္တုိ႔မတူၾကၿခင္း ၿဖစ္သည္၊၊”

ဒါနဟိတ္ လူသား၏သႏၱာန္တြင္ အားၾကီးၿဖစ္ေပၚလာေသာအခါ အရာရာကိုအေကာင္းၿမင္လာသည္၊ ပတ္၀န္းက်င္ လူမႈအဖြဲ႔အစည္းတြင္ ကူညီလုိစိတ္၊ ရုိင္းပင္းလုိစိတ္မ်ား ၿဖစ္ေပၚလာသည္၊ ဘာသာတရား အတြက္ အလွဴအတန္းၿပဳလုိစိတ္မ်ား ၿဖစ္ေပၚလာရပါသည္၊၊

ဒါနဟိတ္ကိုပင္ မိမိ၏သႏၱာန္တြင္ အစဥ္တည္ေအာင္ ၾကဳိးစားရယူႏုိင္လ်င္ ေမတၱာဟိတ္ႏွင့္ ပညာဟိတ္မ်ားပါ အားၾကီးလာၿပီး၊ ဘ၀တြင္လိုအပ္သည့္ အက်ဳိးအမ်ဳိးမ်ဳိးကို အလြယ္တကူ စိတ္စြမ္းအား ႏွင့္ပင္ ရယူႏုိင္လာပါသည္၊၊ ဤသေဘာတရားကို အဂၤလိပ္စာေပတြင္ “A strong mind can move the mountain”.ဟူ၍လည္း ေကာင္း၊ ၿမန္မာစာေပတြင္ “လက္ညွဳိးညႊန္ရာ ေရၿဖစ္သည္”ဟူ၍လည္းေကာင္း၊ ဆုိထားၾကပါသည္၊၊

သန္မာသည့္စိတ္ဓာတ္ဆုိသည္မွာ ဒါနဟိတ္ဦးေဆာင္သည့္ စိတ္ဓာတ္အရင္းအၿမစ္မ်ားကို ေခၚဆုိပါသည္၊၊
“အရင္းစစ္ေသာ္ အၿမစ္ေၿမက”ဟု ဆုိသည့္အတုိင္း ဘ၀အဆက္ဆက္ ခ်မ္းသာ၊ ၾကီးပြားသူမ်ား၊ ရုပ္ေရ အဆင္းလွပ၊ ေခ်ာေမာသူမ်ား၊ ပညာေတာ္သူမ်ား၊ မိမိကုိယ္တုိင္က ခ်စ္တတ္၍၊ အမ်ား၏ခ်စ္ၿခင္းကို ခံရသူမ်ားအားလုံးတို႔သည္ ဒါနဟိတ္အားေကာင္းခဲ့သူမ်ားၿဖစ္ေၾကာင္း ဗုဒၶအဘိဓမၼာက ညြန္ၿပေနပါသည္၊၊

သက္ေသသာဓကအေနအားၿဖင့္ “ဗုဒၶရွင္ေတာ္လက္ထက္က ဇနီးသည္ဘက္မွ ကုေဋရွစ္ဆယ္၊ ခင္ပြန္းသည္ဘက္မွ ကုေဋရွစ္ဆယ္၊ ကုေဋတစ္ရာ့ေၿခာက္ဆယ္ခ်မ္းသာေသာ ကုေဋၾကြယ္သူေဌးၾကီးတစ္ဦး ရွိခဲ့ပါသည္၊၊

ေငြေၾကးခ်မ္းသာသည့္ သူေဌးၿဖစ္ရေသာ္လည္း ေန႔စဥ္ထမင္းအၿဖစ္ ပုန္းရည္ဟင္းႏွင့္၊ ဆန္ကြဲထမင္း တုိ႔ကိုသာစားသုံးခဲ့ပါသည္၊၊ အခ်ဳိပြဲမုန္႔အၿဖစ္ ဆန္ကြဲကို ကိုယ္တုိင္ငရုပ္ဆုံတြင္ထုေထာင္း၍ အုိးအပူ တြင္ကပ္ကင္၍ စားသုံးေလ့ရွိပါသည္၊၊

သားသမီးဟူ၍မထြန္းကားဘဲ ဇနီးေမာင္ႏွံႏွစ္ဦးတည္းသာ ဘ၀တစ္သက္တာေနထုိင္သြားၿပီး၊ ကြယ္လြန္
ၾကေသာအခါ သားသမီးအေမြခံမရွိသၿဖင့္ သူတုိ႔၏ၾကြယ္၀မႈအားလုံးကို ႏုိင္ငံေတာ္ဘ႑ာအၿဖစ္ သိမ္းဆည္း သြားခဲ့ပါသည္၊၊”

အထက္ပါဇာတ္လမ္းကုိ သုံးသပ္ေသာအခါ ကုေဋတစ္ရာ့ေၿခာက္ဆယ္ ဇနီးေမာင္ႏွံတုိ႔သည္ ဒါနဟိတ္ နည္းခဲ့၍ မိမိပုိင္ဆုိင္မႈကုိမွ် စံစားခြင့္ရမသြားၾကရသည္ကုိ ေတြ႔ၿမင္ရသည္၊၊ သားသမီးအေမြခံ ကင္းဆိပ္ၿခင္း၊ မိတ္ေဆြနည္းပါးၿခင္းမ်ားမွာလည္း ဒါနဟိတ္နည္းခဲ့ၿခင္းေၾကာင့္ပင္ ၿဖစ္ရသည္၊၊

မိမိကိုယ္ကိုမွ် မခ်စ္တတ္ၿခင္းမ်ား၊ ပတ္၀န္းက်င္ကုိ ေစတနာမထားတတ္၊ မကူညီတတ္၊ လွဴတန္းလုိ သည့္ေစတနာ ေခါင္းပါးၿခင္းမ်ားမွာလည္း ေမတၱာဟိတ္မရွိခဲ့ၿခင္းေၾကာင့္ ၿဖစ္ရပါသည္၊၊ ဘ၀ႏွင့္သံသရာကုိ နားမလည္တတ္၊ သေဘာမေပါက္တတ္ၿခင္းမ်ားမွာ ပညာဟိတ္နည္းပါးခဲ့ၿခင္းမ်ားေၾကာင့္ၿဖစ္ေၾကာင္း သုံးသပ္ရသည္၊၊

မဂၤလသုတ္တြင္ ဒါနဟိတ္ႏွင့္ဆက္စပ္၍ ေဟာေၿပာခ်က္မွာ လြန္စြာမွတ္သားထုိက္ပါသည္၊၊ “ဒါနသည္ အၿမတ္ဆုံးမဂၤလာ ၿဖစ္သည္၊၊ (ဒါနဥၥ ဧတံ မဂၤလ မုတၱမံ၊၊)” လူသားတုိ႔ဆင္ႏႊဲေနသမွ် မဂၤလာမ်ားတြင္ ဒါနမဂၤလာသည္ အေကာင္းဆုံး၊ အသာဆုံး၊ အၿမင့္ၿမတ္ဆုံးမဂၤလာၿဖစ္သည္ဟု ဆုိလိုပါသည္၊၊

အဘယ့္ေၾကာင့္ ဒါနသည္အၿမတ္ဆုံးမဂၤလာ ၿဖစ္လာရသနည္းဟု သုံးသပ္ေသာအခါ ေပးသူတို႔၏ စိတ္ဓာတ္သည္ ေမတၱာႏွင့္ ပညာႏွစ္မ်ဳိးတြင္ အေၿခတည္ေနေသာေၾကာင့္ ၿဖစ္ရပါသည္၊၊ ဘ၀တြင္လည္း “ဒါန၊ ေမတၱာႏွင့္၊ ပညာ”တို႔သာဦးေဆာင္ေနက မၿပီးေသာအက်ဳိးႏွင့္၊ မေအာင္ၿမင္ႏုိင္ေသာ အခက္အခဲဟူ၍ မရွိႏုိင္ေတာ့ေသာေၾကာင့္လည္း “ဒါနကို အေကာင္းဆုံး မဂၤလာ”ဟု ဆုိလုိဟန္ရွိပါသည္၊၊

ဤေနရာတြင္ ဒါနဟူသည္ကို ဘာသာတရားအတြက္ အလွဴေပးရုံတြင္မရပ္တန္႔ဘဲ ပရဟိတသေဘာ ေဆာင္သည့္ အက်ဳိးၿပဳလုပ္ရပ္မ်ားကိုလည္း ဒါနဟုမွတ္သားသင့္ပါသည္၊၊

အလင္းစက္ စာဖတ္သူမ်ားသုိ႔ အရွင္ ၾကဳိးစားၿပီး၊ အဘိဓမၼာသေဘာဟိတ္မ်ားအေၾကာင္းႏွင့္ ဟိတ္တုိ႔ ၏လူ႔ဘ၀အတြက္အေရးပါပုံကုိ တင္ၿပလိုက္ရပါသည္၊၊ စာဖတ္သူအေနၿဖင့္ မိမိတြင္ မည္သည့္ဟိတ္ အားသာသည္ဆုိသည္ကို စနစ္တက်ဆန္းစစ္ရမည္ ၿဖစ္ပါသည္၊၊

မိမိ၏လက္ရွိဘ၀ သာယာမႈ၊ မသာမႈႏွင့္၊ ဘ၀ေအာင္ၿမင္မႈ၊ က်ရႈံးမႈတုိ႔သည္ ေဖာ္ၿပခဲ့ၿပီးဟိတ္မ်ားအေပၚတြင္ မ်ားစြာတည္မွီေနသည့္အတြက္ စာဖတ္သူအေနၿဖင့္ ဟိတ္ေကာင္းမ်ား မိမိတြင္ၿဖစ္ေပၚလာေအာင္ ၾကဳိးစားၾကရမည္ၿဖစ္သည္၊၊ အဆိုးဟိတ္မ်ားမိမိရင္ထဲတြင္ မ်ားစြာကိန္းေအာင္းေနပါကလည္း လ်င္ၿမန္စြာဖိႏွိပ္ရပါမည္၊၊

စာဖတ္သူမ်ား ဟိတ္ဟန္ေကာင္းသၿဖင့္ ဘ၀ေအာင္ၿမင္သူမ်ား၊ ေပ်ာ္ရႊင္သူမ်ားၿဖစ္ၾကပါေစေၾကာင္း အလင္းစက္အရွင္ ဆုေတာင္းေပးလုိက္ပါသည္၊၊

ေမတၱာၿဖင့္- - -
အရွင္ေက၀လ(အလင္းစက္)
မကုဋာရာမၿမန္မာေက်ာင္းတုိက္၊ သီရိလကၤာႏုိင္ငံ၊
(၁၁.၀၇.၂၀၁၁)